De Tonga bevolkingsgroep is een van de grotere bevolkingsgroepen in Zambia. Ze spreken Chitonga, kortweg Tonga. Velen praktiseren voorouderverering. Er is veel polygamie (mannen die meerdere vrouwen trouwen), en vrouwen trouwen op jonge leeftijd (vanaf vruchtbare leeftijd). Veel mensen zijn ongeletterdheid en er wordt weinig waarde aan onderwijs toegekend. De Tonga bevolking in de Gwembe valley is afhankelijk van visserij en landbouw. Vrouwen en kinderen doen het grootste deel van het werk op het land en in en rondom het huis. Door de bouw van de Kariba stuwdam in 1954 in de Kariba rivier is er een meer ontstaan. Hierdoor hebben velen hun vruchtbare landbouwgrond verloren en moesten verhuizen naar hogere gebieden waar de omstandigheden voor landbouw minder gunstig zijn. Hierdoor zijn ze hun identiteit als boer kwijtgeraakt en zijn ze nu vooral afhankelijk van de visserij.
We bevinden ons in het zuiden van Zambia, in de Gwembe vallei, in Munyama, 30 km per boot ten westen van Siavonga. Munyama is geïsoleerd en niet makkelijk toegankelijk. De weg is rots- en gravelachtig en een deel van het jaar onder water gelopen. Het duurt ongeveer 2 uur per boot vanaf Siavonga om bij Munyama te komen. Er zijn een basisschool en een kleine kliniek die Munyama en de omliggende eilanden bedienen.
Iemands wereldbeeld is iemands kijk op zijn/haar wereld. Het is een model van hoe men dingen waarneemt en interpreteert. Het bepaalt wat echt en wat waar is. Het gaat dieper en beïnvloed onze ideeën, onze waarden, onze persoonlijkheid en onze prioriteiten. Het bepaald wat we geloven in het leven en geeft waarde aan de dingen die voor ons van belang zijn. De Tonga bevolkingsgroep hangt over het algemeen een ‘Animistisch wereldbeeld’ aan. Vaak zien animisten God als de Schepper, maar Iemand die ver weg is en onpersoonlijk. Hij werkt trager dan satan. Zodoende zoeken ze vaak hulp van een ‘tovenaar/witchdoctor’. De geesten hebben alles onder controle en worden gevreesd. Een liefhebbende, heilige God is iets wat ze niet kennen.
In de animistische denkwereld worden alle gebeurtenissen in verband gebracht met de geestelijke wereld. Dit maakt de mens machteloos en leidt ertoe dat mensen weinig actie ondernemen. Als het met iemand goed gaat, dan wordt gezegd dat de geesten blij zijn met deze persoon. Het tegenovergestelde geldt ook; lijden, pijn, of tegenslagen in het leven laten zien dat de geesten niet blij met iemand zijn. Mensen zoeken raad bij de geesten om na te gaan waarom het niet goed gaat met hen. Als bijvoorbeeld een familielid overlijdt, dan gaat de familie te raadde bij de ‘witchdoctor’ om na te gaan wat de oorzaak is van het overlijden en wie daar verantwoordelijk voor is. Niets gebeurd zómaar in de animistische wereld.
Natuurrampen en ongelukken worden gauw in verband gebracht met hekserij. Omdat alles ‘geestelijk’ is, zoeken mensen raad bij de ‘witchdoctor’ om zich te beschermen tegen hun vijanden; voor succes in hun werk; en voor genezing wanneer ze ziek zijn. ‘Witchdoctors’ vervullen een belangrijke rol in de samenleving. Zij zijn de bemiddelaar/ tussenpersoon tussen de mensen en de geestelijke wereld.
Wij komen in deze samenleving, gelovend dat God Zijn ‘wereldbeeld’ aan de mensen wil overbrengen. Terwijl we het verlangen hebben om vooruitgang te zien op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs en ontwikkeling, weten we dat dat alleen kan gebeuren als de denkwereld van de mensen veranderd. Een bijbels wereldbeeld zal mensen helpen verantwoordelijkheid te nemen voor hun keuzes en acties en God te vertrouwen voor leiding en richting in hun leven. Wij geloven dat God zich wil openbaren en wil laten zien wie Hij is en hen wil helpen om de verandering te brengen die nodig is in de samenleving.
Verandering van wereldbeeld is de sleutel tot waar we mee bezig zijn. Bid met ons mee. Dat terwijl wij Gods woord delen, hun ogen geopend en hun hart ontvankelijk mogen zijn om Zijn waarheid te leren kennen en te accepteren.
Hier volgen een aantal voorbeelden van hoe het animistische wereldbeeld ontwikkeling kan tegengaan.
Als iemand gelooft dat de geesten niet blij met hem zijn, of zijn familie, of met de hele gemeenschap; en gelooft dat er geen uitweg is en de toekomst hopeloos is, tenzij er een bepaalde vloek verbroken wordt; dan zal zich dit uiten in het handelen van deze persoon. Mensen stellen zich fatalistisch op: “We kunnen er niets aan doen, en zo is het van hogerhand bedoeld.” Generaties lang durft niemand de manier van leven te veranderen, omdat het al vooraf bepaald is door de geestelijke machten. Mensen voelen zich minder verantwoordelijk en houden God of de geestelijke wereld verantwoordelijk voor hun omstandigheden. Dit kan hen weerhouden om zich verantwoordelijk op te stellen en actie te ondernemen.
Een voorbeeld op het gebied van gezondheid. Als alle ziekte van de duivel komt, of van de geesten. Dan moet dit bestreden worden met een vergelijkbare macht. Zodoende zoeken mensen raad bij de ‘witchdoctor’ die macht heeft in deze geestelijke wereld. Als de oorzaak als niet medisch gezien wordt, heeft het logischerwijs geen zin om naar een kliniek te gaan voor behandeling. Dit leidt soms tot nalatigheid, onnodig ziek zijn of zelfs overlijden.
Op het gebied van natuurrampen of ongelukken; Als iemand gebeten is door een slang of een krokodil, dan is iemand daar verantwoordelijk voor. Via de ‘witchdoctor’ gaan ze op zoek naar de ‘eigenaar’ van de krokodil of slang. Dit leidt tot verstoring van (familie) relaties en leidt tot angst. Tevens hindert het mensen van het nemen van veiligheidsmaatregelen. Ze kunnen hier met eigen kracht niets tegen doen. De ‘witchdoctor’ is nodig om deze ‘geestelijke’ invloeden te bevechten.
In het algemeen geldt: Verschillende mensen, waar dan ook, hebben verschillende individuele wereldbeelden. Ons wereldbeeld bepaald wat we doen en hoe onze samenleving functioneert.
